Inurrien besarkada bizitzari

Bularreko minbiziaren ikurra arrosa koloreko xingola izan arren, argi diote pink baino punk direla gehiago, minbizia, zerbait bada, marroia delako, “marroi handia”. Minbizia diagnostikatu zieten Mari Seara Eizagirreri (Deba, 1972) eta Jordina Arnau Roigi (Selva del Camp, Katalunia, 1991), eta askotan sentitu dira itolarrian beraiek ere, baina halakoetan, burua altxatu eta bizitza besarkatzea erabaki dute, “hasierako desesperazioan ezin delako bizi”.

Horregatik batu dira Izan Iñurri-ra, minbiziaren gaia eta haren inguruko tabuak ikuspegi feminista eta eraldatzailetik lantzeko Lasarte-Orian sortu zuten elkartera. Izan Iñurriren izatea zabaldu nahi dute orain Debabarrenean ere, inurri tribuaren indarra ezinbesteko ikusten dutelako minbiziaren kontrako borrokan.

Minbiziaren aurkako tratamendua jasotzen ari zen garaian ezagutu zuen Mari Searak Jordina Arnau, eta zer den bizitza: sendagiria jasota pozarren onkologikotik irten zen unean jakin zuen Jordinari bularreko minbizia diagnostikatu ziotela. 2019ko uztailaren 4a zen. Berarekin gelditu nahiko lukeela esanez hitzordu eske ari zitzaion laguna whatsappez. Berriro minbizia, berriro eztarrian korapiloa. Gaixotu zenean berak falta izan zituen erreferente haien bila ari zen orain laguna. 28 urte bete berriak zituen Arnauk, eta lanpostua eta gainerako dena laga eta Kataluniatik Euskal Herrira bizitzera iritsi berria zen.

Jordina Arnau: “Eskutik heldu eta bere prozesua bizipenetatik kontatuko zidan norbait behar nuen”

Gaztea zen, familian ez zuen minbizia kasurik izan aurrez, eta horregatik seguraski, ginekologoak berak ere mamurik ez ikusteko esan zion, bularrean gogortasun bat sentitu zuela esanez ikaratuta joan zitzaion lehen aldian, baina iritsi zen “hostiakoa”. “Denbora galduarazten ari nintzaiola ere sentiarazi zidan, baina insistitu nuen eta biopsiaren emaitzekin batera iritsi zitzaidan gero danbatekoa. Kaka eginda nengoen, izugarrizko beldurra nion sufritzeari“, azaldu du Arnauk.

“Nik aukeratu ez nuen mundu baterako VIP sarrera jaso nuen, errusiar mendiaren itxura duen eta bizitza osoa aldatzen digun mundurakoa, eta eskutik heldu eta bere prozesua bizipenetatik kontatuko zidan norbait behar nuen, minbiziaren inguruan dena delako oso estereotipatua, denak dirudielako beltza, oso homogeneoa eta heriotzari oso lotua; beste diskurtso bat behar nuen”, gaineratu du.

Minbizia inguratzen duten tabuak uxatuko zizkion norbait nahi zuen, kontatuko ziona bazekiena, minbizia marroi handia dela, baina esango ziona, baita ere, sarri isiltzen dena: minbizia duen bitartean pertsona hori bizirik dagoela, eta beraz, bizitzan egin dezakegun dena egin dezakeela: bizi, negar, barre, maitatu, desiratu… “Minbiziaz hil daiteke, bai, eta tratamendua oso gogorra da, baina zergatik mugatu behar gara gaixotasuna biktima paperean bizitzera? Nik ez nuen besteen errukiz bizi nahi; izango zen izan behar zuena, baina bizirik nengoen eta bizi nahi nuen; eta hala egin nuen!”, dio horren harira Searak.

Pentsakera hori izateagatik minbiziaz arinkeriaz hitz egitea leporatu dietenik ere izan dela aitortu du Arnauk, eta azpimarratu du: “Ez diogu garrantzirik kendu nahi ezerri. Amorragarria eta gogorra da hau dena oso, eta errespetatzen ditugu, jakina, minbizia bizitzeko era guztiak, baina subjektu aktibo garela defendatzen dugu guk”.

Diskurtso eta egiteko hori du Izan Iñurri elkarteak sorreratik. Julene Illarramendi, Miren Cuerdo eta Jone Zabala lasartearrek sortu zuten taldea, Illarramendiren ama [Eba Elexpuru] minbiziaz hil eta bi urtera, eta Elexpuruk gorputzean tatuatuak zituen “inurri langileei” zor die elkarteak izena. Sortzaileek aitortua dute pretentsio handirik gabe sortu zutela elkartea, minbizia dutenen alde zerbait egiteko, eta hala hasi zirela kamisetak eta zapi solidarioak josten eta saltzen, dirua bildu eta dohaintzan emateko.

Mari Seara: “Emakumeok programatuak izan gara gure gorputzak besteek ikusten eta sentitzen dituzten bezala ikusteko, guk nola sentitzen ditugun eta nola erabili nahi ditugun ikusteko baino gehiago”

Orain, “eklosioan” dago elkartea. Iazko otsailean batu ziren talde eragilera Jordina Arnau eta Olatz Mercader, eta geroztik, antolatu dituzte bertso-saio solidarioak, biluztu dira eta sortu dute egutegia, sortu dituzte podcastak Spotifyn [(MIN)Bizi euskaraz eta Dragón Cáncer gaztelaniaz], antolatu dituzte formazio saioak eta arteterapia saioa, tematu dira dibulgazioan eta ikerketan, eta ehundu dute minbizia zuzenean edo zeharka bizi izan dutenen sare bat, elkarri entzuteko, elkar zaintzeko eta beren beharrei erantzuteko.

Sortu dute “espazio libre, seguru eta konfiantzazkoa” minbizia normalizatzeko eta taburik gabe hitz egiteko. Eta egin eta egiten dute hori dena, ikuspegi feminista eta eraldatzaile batetik, osasuna ere, gizonezkoen ikuspegitik aztertzen delako gaur, eta ondorioz, kontsultategian deseroso sentiarazi dituzten galderak eta erantzunak ere jaso dituztelako sarri.

Patriarkatuaren itzala. “Emakumeok programatuak izan gara gure gorputzak besteek ikusten eta sentitzen dituzten bezala ikusteko, guk nola sentitzen ditugun eta nola erabili nahi ditugun ikusteko baino gehiago”, hasi du haria Searak. “Dena dago prestatuta ama izateko dugun eskubidea bermatzeko. Esterilizazioa eragiten du tratamenduak, baina hasieratik esaten dizute obuluak gordetzeko aukera dagoela. Desira sexualik izango dugun galdetzea, ordea, ekuaziotik kanpo gelditzen da. Ez dute halako gal-derarik espero gugandik eta ez da horren inguruan azalpenik ematen”, gehitu du ondotik Arnauk.

Gaur-gaurkoz, bularrekoa da minbizirik zabalduena emakumezkoetan eta prostatakoa gizonezkoetan, baina nabarmendu dute gizonezkoen sexu beharrak asetzeko ikertu beharreko dena ikertu den arren, oraindik ez dela ikertu bularreko minbiziak zer eragin duen emakumeen sexualitatean. “Gurea garrantzirik gabeko kastrazio kimikoa da, gure gorputzak erreprodukziorako eta besteen desirak asetzeko daudela uste baita”, esan du Arnauk. Eta horregatik uste dute, adibidez, falta dituztela bular bakarreko pertsonen erreferentziak eta bihurtzen dela ilea erortzea benetako arazo askorentzat.

Izan Iñurri elkartekoek argi dute minbizia izatea ez dutela beraiek aukeratu, baina bidea nola bizi nahi duten aukeratzeko eskubide osoa dutela

Erabili zuen ile-ordea Searak ere eta protesia jartzeko ebakuntza ere egin zioten bularra kendu ondoren. “Askotan, ematen du bularra berregitea zikloa ixteko ezinbesteko pausoa dela, baina ez da. Nik ere egin nuen saioa, baina ez nengoen gustura nire gorputzarekin, eta gorputzak berak ere ez zidan onartu protesia». Garbi dio emakumeoi inposatzen zaizkigun estereotipo estetikoek eragiten dutela halako erabakietan. “Bularra galtzea ez da beste gorputz atal bat galtzea bezalakoa, eta horri buruz hitz egin beharra dugu”, zehaztu du.

Estatu espainiarrean, urtero 16.000 mastektomia egiten dira, eta horietatik 4.800 kasutan ebakuntza egiten da bularra berregiteko. Nolanahi ere, badaude berreraiki ezin diren bularrak, bai eta aukera horri uko egiten dioten emakumeak ere. Beraz, urtean 11.200 bat titibakar gehiago dira, baina hala ere, “gorputz horiek biluzik erakustea iraultza egitea dela uste da oraindik eta batzuetan nahi ez lituzketen esaldiei erantzun behar izaten diete gure lagunek, ‘egin ezazu senarragatik’ eta halakoei”.

Iñurrin argi dute minbizia ez dutela beraiek aukeratu, baina bidea nola bizi nahi duten aukeratzeko eskubide osoa dutela. “Kasu bakoitza kasu bat da, eta denak entzuteko eta ahal dugunean laguntzeko gaude gu, ez baitugu ahaztu behar gaixo egotea garestia dela”, nabarmendu du Arnauk. Osasungintza publikoan jarri dute begia.

Onkologikoan artatu zituzten biak, eta ez dute jasotako tratuaz kexarik. Oso profesional onak topatu zituzten han, eta “arreta gertukoa eta konfiantzazkoa” jaso zuten uneoro, baina tratamendu onkologikoaz gain, kimioterapia, radioterapia eta kirurgiaz gain alegia, beste tratamendu edo profesional batzuen laguntza ere behar izan dute -psikologoak, nutrizio-nistak…- eta hori dena arlo pribatuan bilatu behar izan dute.

“Gaixotu nintzenean langabezia-saria jasotzen ari nintzen, baina hilean 300 eurorekin gelditu nintzen. Ez neukan laguntzarik jasotzeko eskubiderik ere, ez neramatzalako hemen hiru urte erroldatuta. Hala ere, beste asko baino hobeto nengoen, inguruan dudan sareak mantendu ninduelako ekonomikoki eta bestela. Minbiziak bizitzako arlo guztietan eragiten du eta laguntza terapeutiko handia behar izaten dugu urte askoan, hau ez baita urtebeteko kontua askotan entzun behar izan dugun bezala”, dio Arnauk.

Patriarkatuaren itzalaz eta gaixotzean biderkatzen diren desberdintasun sozialez ari dira solasaldian, gaixo guztiek ez baitute gaixoaldia modu berean eramateko ahalik. Osasungintza publikoaren “eskastea” ere aipatu dute: “Gure inurri lagunek nabarmen igarri dute, bereziki pandemiatik hona”. Horretarako osatu dute inurritegia. Emakumeak dira gaur-gaurkoz elkartearen bueltan dabiltzanak eta ematen die horrek zer pentsatua, baina nabarmendu dute atea zabalik dutela batu nahi duenarentzat, “edozeinek duelako zer ekarria proiektura”.

Tribuaren indarra ezinbestekoa dutela diote, eta azpimarratu dute ez direla gerlari, askotan hala aurkeztu izan badituzte ere han-hemen. Bizitzea tokatu zaiena onartu eta ahal duten eran bere egin dutela diote, eta oso barneratuta dute Izan Iñurrik azpimarratzen duena: “Hobe besarkada eman bizitzari, energia borroka hutsaletan erabiltzeak ez duelako zentzurik”.

Ulertzen dute, hala ere, aldamenekoen eta ingurukoen asmatu ezina. “Minbizia izan dudan arren, neuri ere gertatu zait beste bati zer esan ez jakitea”, aitortu du Arnauk, baina badute gomendio bat, Maider Estensoro inurrikidearen ahotan entzun daitekeena beren Facebookean. “Ez bota begirada errukitsurik. Ez badakizue zer esan, ez esan ezer. Eman besarkada bat edo laztan bat. Bidelagun izatea nahikoa da; egote hutsa”.